Productiviteit Nederlandse zorg 1 juni 2016 – Tags: , , , ,

Productiviteitsgroei ziekenhuizen veel sterker dan in andere zorgsectoren

De productiviteitsontwikkeling in de zorg loopt tussen 1980 en 2013 per sector sterk uiteen. Absolute koploper is de ziekenhuissector. De productiviteit van de ziekenhuizen stijgt tussen 1980 en 2013 met 83 procent. Dat is veel hoger dan in de Geestelijke Gezondheidszorg (+29 procent) en de sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (+5 procent). De productiviteit in de Gehandicaptenzorg is in 2013 lager dan in 1980 (-14 procent). De sterke, marktconforme productiviteitsgroei van de ziekenhuizen is vooral technologisch gedreven. Maar ook bekostigingsprikkels spelen hierbij een rol. Dit is de belangrijkste bijdrage van de overheid aan de productiviteitsgroei in de zorg. Verder is het effect van overheidsbeleid beperkt geweest. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een onderzoek naar de relatie tussen beleid en productiviteit in de Nederlandse zorg tussen 1980 en 2013. Het onderzoek is uitgevoerd door het Centrum voor Innovaties en Publieke Sector Efficiëntie Studies (TU Delft/CAOP) en de Leerstoel ‘Productiviteit in de Publieke Sector’ (Erasmus Universiteit/CAOP).

Beperkte invloed overheid op productiviteit

Productiviteit is een maat voor de hoeveelheid “waar” die de belasting- en premiebetaler voor zijn euro’s krijgt. In de zorg gaat het dan om het aantal behandelingen of hoeveelheid zorgverlening per ingezette euro. Door deze maat af te zetten tegen de verschillende beleidsingrepen over een reeks van jaren (1980-2013) kunnen de effecten hiervan op de productiviteit worden vastgesteld. Deze effecten blijken beperkt. Het beleid staat vooral in het teken van kostenbeheersing via volumebeheersing en dat leidt niet tot een structurele productiviteitsverbetering. De ziekenhuizen vormen echter een uitzondering.

Bekostigingssysteem: ziekenhuizen goede prikkels

De hoge productiviteitsgroei in de ziekenhuissector (gemiddeld 1,8 procent per jaar) is vooral te danken aan de sterke medisch-technologische ontwikkelingen. De overheid stimuleert deze ontwikkelingen echter via het bekostigingssysteem dat ziekenhuizen prikkelt om de verpleegduur te verkorten. Een dergelijke prikkel ontbreekt in de andere zorgsectoren.

Budgettering: weinig effectief

Budgettering draagt op de korte termijn bij aan een hogere productiviteit. Op de lange termijn heeft budgettering echter een negatief effect op de productiviteitsgroei. Blijkbaar levert budgettering geen structurele verbeteringen in het productieproces op, door bijvoorbeeld het toepassen van kostenbesparende innovaties.

Marktwerking: effecten op productiviteit niet zichtbaar

De introductie van gereguleerde marktwerking moest de productiviteit verbeteren. Dit effect blijkt vooralsnog niet aan te tonen, wat vooral een gevolg is van het feit dat er in de Nederlandse zorg geen volwassen vorm van marktwerking bestaat.

de_nederlandse_zorg_1980-2013Over het onderzoek

Dit onderzoek maakt deel uit van een onderzoeksprogramma naar sturing en productiviteit in de publieke sector, gesubsidieerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het onderzoek is uitgevoerd door IPSE Studies, een samenwerkingsverband tussen het CAOP, de TU Delft en de EUR.

Voor vragen kunt u contact opnemen met Ans Compaijen, woordvoerder CAOP, 06 – 122 02 419, a.compaijen@caop.nl,
of Marjolein Kooistra, mediarelaties Faculteit der Sociale Wetenschappen EUR, 010 408 2135, kooista@fsw.eur.nl.

Het boek

Bij ons is het boek Productiviteit van Overheidsbeleid, deel II: De Nederlandse zorg (1980-2013) verschenen.