Het cultuurbegrip van Emmanuel LevinasBetrokkenheid op de transcendentie als metafysica van de cultuur Dick van Biemen

38,00

Emmanuel Levinas schreef veel over de twintigste-eeuwse (post)moderne cultuur en multiculturele complexiteit. Filosoof Dick van Biemen analyseert twee teksten van Levinas over het ‘cultuurlijke’. Dit resulteert in een kritische confrontatie van het westers vrijheidsidealisme met Levinas’ verantwoordelijkheidsrealisme.

Het begrip ‘cultuur’ in termen van eigen en vreemd is meer dan ooit een hot item: kritische vragen over de eigen cultuur en die van de ander geven blijk van een groeiende desoriëntatie. Juist hier weet de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Levinas vanuit een eigen cultuurbegrip onze noties over cultuur in het algemeen en die van het Westen in het bijzonder te verrijken met inzichten die van een breed wijsgerige én diep existentiële doorleefdheid getuigen. Maar wat voor cultuurbegrip is dat? Levinas analyseert de twintigste-eeuwse (post)moderne cultuur en multiculturele complexiteit, en leidt ons over “de culturele betekenissen” (les significations culturelles) naar de oorspronkelijkheid – “de ene Zin” (le sens unique) – van de cultuurgenese, alwaar we zijn denkweg volgend, het gebied van de metafysica betreden richting de grond(voor)waarden van de cultuur.

Filosoof Dick van Biemen onderwerpt twee teksten van Levinas, ‘La signification et le sens’ (1964) en ‘Détermination philosophique de l’idée de culture’ (1983) aan een integrale exegese; teksten waarin Levinas al het ‘cultuurlijke’ nauwgezet analyseert en vervolgens zijn cultuurbegrip overtuigend expliciteert. Dit resulteert in een kritische confrontatie van het westers vrijheidsidealisme met Levinas’ verantwoordelijkheidsrealisme – dat laatste door de Franse filosoof benoemd als een “doorbraak van het menselijke in de barbarij van het zijn”. Levinas’ specifieke cultuurbegrip en de even wijsgerige als spirituele wijze waarop hij het potentieel van de complexe notie cultuur verkent en verduidelijkt, werden niet eerder zo grondig geanalyseerd. Van Biemens onderzoek situeert zich hiermee in de ‘third-wave’ van Levinas-studies, gericht op de sociaal-culturele en ecologische kwesties betreffende een rechtvaardige en leefbare wereld, waar Levinas zelf niet meer aan toekwam, maar waarvan de doordenking vruchtbare inspiratie vindt in zijn metafysisch cultuurbegrip.

Recensent Jacques De Visscher (in De Uil van Minerva 32-2 (2019) over Het cultuurbegrip van Emmanuel Levinas: “Dick van Biemen heeft ons een verhelderend werkstuk aangeboden, tegelijk grondig en verruimend. Hij toont aan hoe Lévinas ingaat tegen de vaak al te gemakkelijke geformuleerde opvattingen van cultuur die zich buiten de sfeer van de ethiek en de spiritualiteit situeren. Hier tracht hij in een authentiek denken te achterhalen hoe attitudes die aan de zelfbeschikking het volle pond betalen uiteindelijk uitmonden in een sfeer van macht, geweld en onderdrukking. Ethiek gaat vooraf aan beleidsprocedures, cultuur en politieke machtsstrijd tegen welk ‘isme’ook. In de geest van Lévinas stelt Van Biemen hierbij dat ethiek niet kant en klaar ‘gemaakt’wordt in de kerk, de collegezaal of in het parlement. ‘Het ethische moet gestalte krijgen binnen het maatschappelijk spanningsveld van economische schaarste, sociale ongelijkheid en psychologisch egoïsme. De ethiek als kritische begeleider van onze levenspraxis is daarmee een uiterst precaire kwestie, bezield en beleefd door de beperktheid versus overprikkeling van de fysieke zintuigelijkheid en metafysische desoriëntatie die daar niet zelden het gevolg van is. Waarmee het ethisch engagement nooit een neutrale en vrijblijvende kwestie kan zijn, maar een die ons steeds weer betrekt in de intrige van eigen en vreemd, lusten en lasten, vrijheid en verantwoordelijkheid – en ten diepste: licht en duister, goed en kwaad‘ (446-447). In deze cultuuropvatting is ethiek waarlijk de eerste filosofie.”

 

Subtitel

Auteur(s)

ISBN

Jaar

Pagina's

Uitvoering

Taal

Beoordelingen

Er zijn nog geen beoordelingen.

Wees de eerste om “Het cultuurbegrip van Emmanuel Levinas” te beoordelen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Andere suggesties…