Nederland is geobsedeerd door de Verenigde Staten. Deze obsessie is echter dubbelzinnig. Of het nu gaat om Hollywood-films, rock-’n-roll of fastfood: Nederlanders namen Amerikaanse cultuur gretig in zich op, Amerika is het voorbeeld van modernisering. Maar Nederlanders zetten zich er ook vaak afkeurend tegen af: “we zijn nog niet zo gek als die Amerikanen”. Zo dient Amerika als het ware als spiegel voor wie ‘wij’, Nederlanders, zijn. Maar waaruit bestaat de Nederlandse identiteit eigenlijk?
Historicus Jesper Verhoef toont dat deze zeer actuele, netelige vraag heel goed via de confrontatie met moderne, met Amerika geassocieerde media kan worden beantwoord. In het twintigste-eeuwse publieke debat in Nederland kwamen verschijnselen als de verering van filmsterren, tv-quizzen, reclame en commercie aan de orde.
Verhoef heeft het gedigitaliseerde krantenbestand van de Koninklijke Bibliotheek (te raadplegen via www.delpher.nl) systematisch geanalyseerd – iets dat niet eerder op deze schaal gedaan is. Hij analyseerde aan de hand van ruim 100.000 krantenartikelen van verschillende zuilen het publieke debat over cinema (1919 – 1939), de draagbare radio (1950 – 1969) en de televisiequiz (1950 – 1989). Op basis daarvan werpt hij nieuw licht op het denken over Nederlandse identiteit. Hij toont aan dat ook tussen 1919 en 1989 de ontmoeting met ‘vreemde’ culturen en invloeden, namelijk Amerika en nieuwe media, doorlopend leidde tot ontzetting en onzekerheid. Nederlanders verzetten zich de hele periode tegen ingrijpende maatschappelijke veranderingen. Ze presenteerden die als wezensvreemd en bedreigend voor de Nederlandse eigenheid. Hierop volgde doorlopend heftig verzet. Anders dan graag wordt aangenomen, stonden Nederlanders allesbehalve tolerant tegenover maatschappelijke veranderingen.
Verrassend ook is de eenstemmigheid in het publieke discours over modernisering, Amerika en Nederlandse identiteit. Er bestond een gemeenschappelijk, nationaal vertoog, ook ten tijde van de verzuiling. Nederlanders gebruikten Amerika als afschrikwekkend voorbeeld om hun eigenheid te accentueren: ze wilden vooral niet zo worden als ‘de’ moderne, vreemde Amerikanen.
Jesper Verhoef studeerde Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW) en Geschiedenis, met als specialisatie het Duitse Keizerrijk, aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij schreef zijn proefschrift over de receptie van de Amerikaanse cultuur in Nederland aan de Universiteit Utrecht. Opzien tegen modernisering is de handelseditie van dit proefschrift.
Dit boek is een uitvloeisel van het project Translantis, dat de Nederlandse fascinatie met Amerika van de twintigste eeuw in kaart brengt en haar probeert te verklaren. Het project wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Verhoef legt voor zijn promotie de belangrijkste punten van zijn onderzoek uit in een kort youtube-filmpje (3:24).
Beoordelingen
Er zijn nog geen beoordelingen.